Chính phủ điện tử là gì? 4 loại giao dịch trong chính phủ điện tử

Khái niệm “Chính phủ điện tử” ngày càng được nhắc đến với tần suất lớn, nhất là trong bối cảnh cuộc cách mạng số 4.0 và đất nước đang đi đến kỷ nguyên vươn mình. Chính phủ điện tử là bước tiến quan trọng trong cải cách hành chính, mang lại tính tiện lợi, minh bạch và tương tác tốt hơn giữa chính phủ và công dân thông qua nền tảng CNTT. Để có cái nhìn chính xác hơn về chính phủ điện tử, cùng Geneat Software tìm hiểu qua các thông tin dưới đây.

Định nghĩa về chính phủ điện tử

Chính phủ điện tử (Electronic Government – eGovernment) có nhiều định nghĩa khác nhau bởi các tổ chức trên thế giới

Theo định nghĩa của Liên Hợp Quốc: “Chính phủ điện tử là việc sử dụng công nghệ thông tin và truyền thông (ICT) để cung cấp các dịch vụ công, nâng cao hiệu quả hoạt động của chính phủ, thúc đẩy sự minh bạch, sự tham gia của công dân và cải thiện khả năng tiếp cận dịch vụ công.”

Đối với Ngân hàng Thế giới (World Bank): “Chính phủ điện tử là việc cơ quan chính phủ sử dụng hệ thống công nghệ thông tin để tương tác với công dân, doanh nghiệp và tổ chức xã hội. Điều này cải thiện giao dịch và chất lượng quan hệ giữa cơ quan chính phủ và công dân, đồng thời giảm thiểu tham nhũng, tăng cường tính công khai và tiện lợi, góp phần vào sự tăng trưởng và giảm chi phí.”

Định nghĩa của UNESCO (năm 2005): “Chính phủ điện tử là việc sử dụng các công nghệ thông tin và truyền thông để thúc đẩy Chính phủ ngày càng hiệu quả và hiệu suất hơn, giúp Chính phủ dễ tiếp cận và có trách nhiệm hơn với công dân. Các đặc điểm của Chính phủ điện tử bao gồm: Cung cấp dịch vụ điện tử, quy trình làm việc điện tử, bỏ phiếu điện tử.”

Theo Bộ TT&TT, Chính phủ điện tử là Chính phủ ứng dụng công nghệ thông tin để nâng cao hiệu lực, hiệu quả hoạt động, phục vụ người dân và doanh nghiệp tốt hơn. Hay nói một cách khác, đây là quá trình tin học hóa các hoạt động của chính phủ.

Chính phủ điện tử, hiểu một cách đơn giản, là “bốn Không”, có khả năng họp không gặp mặt, xử lý văn bản không giấy, giải quyết thủ tục hành chính không tiếp xúc và thanh toán không dùng tiền mặt.

Xem thêm: Chính phủ số và tổng quan về chính phủ số 2024

Mục tiêu của chính phủ điện tử

Tại Việt Nam, mục tiêu của chính phủ điện tử là tăng cường năng lực, nâng cao hiệu quả điều hành nhà nước của chính phủ, phát huy các kết quả đạt được, huy động sự tham gia của cả hệ thống chính trị, có giải pháp, cách làm đột phá, mang tính khác biệt, để cơ bản hoàn thành các chỉ tiêu phát triển Chính phủ điện tử vào năm 2021 và hình thành Chính phủ số vào năm 2025.

Tạo điều kiện cho công dân và các doanh nghiệp có thể dễ dàng tương tác với chính phủ, các cơ quan Nhà nước ở bất cứ đâu. Đồng thời, có thể nhanh chóng ghi nhận các ý kiến đóng góp của người dân như các hoạt động lấy ý kiến chung như các dự thảo thay đổi về luật pháp.

• Thay đổi phương thức hoạt động của chính phủ và các cơ quan Nhà nước: Chuyển các hoạt động offline thực hiện ở các địa phương, ở các trụ sở qua hoạt động online thực hiện trên website.
• Cải thiện năng lực quản lý của chính phủ và các cơ quan Nhà nước: Phát triển các phương thức lãnh đạo mới, quản lý dựa trên dữ liệu, nắm bắt thông tin nhanh chóng, ra quyết định chính xác…
• Nâng cao năng suất của các dịch vụ công cộng: Rút gọn thủ tục, giảm thời gian thực hiện các hoạt động công, xây dựng bộ máy Nhà nước hiện đại, minh bạch.
• Giảm bớt chi phí về mặt nhân sự khi cắt giảm được phần thủ tục trực tiếp, chi phí cho các hoạt động tiếp cận người dân…
• Tạo điều kiện cho công dân và các doanh nghiệp có thể dễ dàng tương tác với chính phủ, các cơ quan Nhà nước ở bất cứ đâu. Đồng thời, có thể nhanh chóng ghi nhận các ý kiến đóng góp của người dân như các hoạt động lấy ý kiến chung như các dự thảo thay đổi về luật pháp.

Việc đầu tư xây dựng chính phủ điện tử đã trở thành một xu hướng phổ biến trong nhiều quốc gia. Xây dựng chính phủ điện tử tại Việt Nam là một yêu cầu cấp thiết, đóng góp quan trọng vào quá trình cải cách hành chính quốc gia.

Sự khác nhau giữa Chính phủ điện tử và Quản trị điện tử

Hai khái niệm Chính phục điện tử (e-Government) và Quản trị điện tử (e-Governance) về cơ bản có liên quan đến nhau nhưng ý nghĩa và phạm vi hoàn toàn khác nhau.

Chính phủ điện tử (e-Government) tập trung vào việc sử dụng công nghệ và truyền thông để cùng cấp các dịch vụ công và tương tác giữa chính phủ và người dân, doanh nghiệp. Nó phát triển theo hướng cung cấp dịch vụ công trực tuyến, nâng cao hiệu quả và sự tiện lợi của quá trình hành chính, tạo ra một môi trường kỹ thuật số cho việc trao đổi thông tin và giao tiếp giữa chính phủ và các bên liên quan.

Còn về Quản trị điện tử (e-Governance) sẽ bao gồm cả những khía cạnh công nghệ thông tin và cách tổ chức, quản lý của chính phủ. Quản trị điện tử sử dụng công nghệ tông tin và truyền thông trong quá trình quản lý, hoạch định, thực thi chính sách và quản lý các hoạt động của chính phủ. Ngoài ra, quản trị điện tử còn đề cập đến việc áp dụng công nghệ thông tin để cải thiện quy trình quản lý, tăng cường sự minh bạch và tăng cường khả năng ra quyết định của chính phủ.

Sau cùng, ta có thể thấy Chính phủ điện tử tập trung vào cung cấp các dịch vụ công trực tuyến và tương tác giữa chính phủ với công dân/doanh nghiệp, trong khi Quản trị điện tử bao gồm các các khía cạnh công nghệ tông tin và cách thức tổ chức, quản lý của chính phủ.

Xem thêm: Dịch vụ chuyển file Excel thành phần mềm

Lợi ích của chính phủ điện tử

Chính phủ điện tử có vai trò và nhiệm quan trọng trong việc cải thiện quản lý, cung cấp dịch vụ công, tạo điều kiện thuận lợi cho sự tương tác giữa người dân, doanh nghiệp với chính phủ. Sau đây là một lợi ích mà chính phủ điện tử mang lại:

• Cải thiện dịch vụ công: Chính phủ điện tử giúp tối ưu hóa việc cung cấp các dịch vụ công trực tuyến, từ việc nộp thuế, đăng ký kinh doanh, xin giấy phép, làm giấy tờ, đến việc truy cập thông tin về các chính sách và chương trình của chính phủ. Điều này giúp tiết kiệm thời gian và nỗ lực của người dân và doanh nghiệp, đồng thời cải thiện hiệu suất của hệ thống hành chính.
• Tăng tính minh bạch và trung thực: Chính phủ điện tử giúp tăng tính minh bạch trong hoạt động của chính phủ bằng cách cung cấp thông tin chi tiết và dễ dàng truy cập về quyết định chính trị, ngân sách, chính sách và các hoạt động của chính phủ.
• Nâng cao tương tác và tham gia của người dân: Chính phủ điện tử tạo cơ hội cho người dân và doanh nghiệp tham gia vào quá trình đưa ra quyết định chính trị và thảo luận về các vấn đề quan trọng. Các nền tảng trực tuyến cung cấp không gian để người dân đưa ra ý kiến, đóng góp ý kiến và tương tác với chính phủ.
• Giảm thiểu thủ tục hành chính: Chính phủ điện tử giúp giảm bớt thủ tục hành chính rườm rà bằng cách cung cấp các kênh trực tuyến để làm giấy tờ, đăng ký và thực hiện các thủ tục khác. Điều này giúp tiết kiệm thời gian và giảm bớt gian lận.
• Tối ưu hóa quản lý nguồn lực: Chính phủ điện tử có thể giúp chính phủ quản lý tài nguyên và nguồn lực một cách hiệu quả hơn thông qua việc tự động hóa quy trình, giảm thiểu sự trùng lặp và tăng cường sự hiệu quả.
• Tăng cường an ninh thông tin: Chính phủ điện tử đặt ra môi trường tốt để tăng cường an ninh thông tin, bảo vệ dữ liệu cá nhân và thông tin nhạy cảm của người dân và doanh nghiệp.
• Phát triển kinh tế số: Chính phủ điện tử cũng đóng góp vào việc phát triển kinh tế số bằng cách thúc đẩy sự tiếp cận công nghệ thông tin và truyền thông rộng rãi hơn trong xã hội và doanh nghiệp.

4 loại giao dịch trong chính phủ điện tử

Phụ thuộc vào các nhu cầu khác nhau của các thực thể tham gia, chính phủ điện tử được chia thành 4 loại: G2C (Government to Citizens), G2B (Government to Business), G2E (Government to Employees), G2G (Government to Government).

Dịch vụ chính phủ điện tử cung cấp cho người dân (G2C – Government to Citizens)

G2C là khả năng giao dịch và cung cấp các dịch vụ của chính phủ trực tiếp cho người dân. G2C cho phép công dân được thông báo nhiều hơn về luật, quy định, chính sách và dịch vụ của chính phủ. Nhờ đó, chính phủ điện tử có thể cung cấp rất nhiều thông tin và dịch vụ cho công dân, bao gồm các biểu mẫu và dịch vụ của chính phủ, thông tin chính sách công, cơ hội việc làm và kinh doanh, thông tin bỏ phiếu, nộp thuế, đăng ký hoặc gia hạn giấy phép, nộp phạt và nộp nhận xét cho các quan chức chính phủ.

Dịch vụ chính phủ điện tử cung cấp cho doanh nghiệp (G2B- Government to Business)

G2B tập trung vào các dịch vụ trao đổi của chính phủ với các doanh nghiệp như chính sách, quy định về thể chế, các thông tin doanh nghiệp, đăng ký kinh doanh, nộp thuế…

Đối với doanh nghiệp, G2B mang đến cơ hội làm việc với chính phủ và tiết kiệm các chi phí cũng như nâng cao hiệu quả trong việc thực hiện giao dịch với chính phủ. Về phía chính phủ, G2B mang lại lợi ích trong việc giảm thiểu chi phí trong quá trình mua các sản phẩm cùng với đó là mở các con đường mới để bán các mặt hàng thặng dư.

Dịch vụ chính phủ điện tử cung cấp cho cán bộ công chức để phục vụ người dân và doanh nghiệp (G2E- Government to Employee)

G2E được xem là một phần nội bộ của G2G, cung cấp cho các nhân viên khả năng truy cập thông tin liên quan đến chính sách lương thưởng và lợi ích, gồm viên chức bảo hiểm, dịch vụ việc làm, trợ cấp thất nghiệp…

Mục tiêu của G2E là các cơ quan có thể nâng cao hiệu quả và hiệu lực, loại bỏ sự chậm trễ trong quá trình xử lý, cải thiện sự hài lòng và giữ chân nhân viên. Ngoài ra G2B giúp đào tạo và phát triển nguồn nhân lực để đáp ứng với những lĩnh vực đầy thách thức và sự thay đổi nhanh chóng của thời đại công nghệ thông tin và truyền thông.

Dịch vụ chính phủ điện tử trao đổi giữa các cơ quan chính phủ với nhau (G2G- Government to Government)

Đề cập đến khả năng phối hợp, tương tác và cung cấp các dịch vụ một cách hiệu quả giữa các cấp, ngành, tổ chức bộ máy nhà nước và các cơ quan chính phủ trong việc điều hành và quản lý nhà nước.

Mục đích quan trọng của phát triển G2G là tăng cường và cải thiện quy trình tổ chức liên chính phủ. Việc sử dụng công nghệ thông tin của các cơ quan chính phủ khác nhau để chia sẻ hoặc tập trung hóa thông tin, hợp lý hóa các quy trình kinh doanh liên chính phủ có thể giúp tiết kiệm thời gian và chi phí.

Toàn bộ hệ thống quan hệ, giao dịch của chính phủ như G2C, G2E, G2B, và G2G phải được đặt trên một hạ tầng vững chắc của hệ thống: Độ tin cậy (trust), khả năng đảm bảo tính riêng tư (privacy) và bảo mật – an toàn (security), cuối cùng tất cả đều dựa trên hạ tầng công nghệ và truyền thông với các quy mô khác nhau: Mạng máy tính, mạng Intranet, Extranet và Internet.

Hình thức hoạt động của chính phủ điện tử

Thư điện tử (email)

Email giúp tiết kiệm chi phí, rút ngắn thời gian và công sức trong quá trình làm việc của chính phủ. Việc sử dụng email để gửi thông tin và thông báo trở nên dễ dàng. Chính phủ yêu cầu mỗi cán bộ công nhân viên chức phải có địa chỉ email để trao đổi thông tin.

Mua sắm công trong Chính phủ điện tử

Mua sắm công trong Chính phủ điện tử được thực hiện thông qua các dịch vụ trực tuyến, giúp đảm bảo tính minh bạch hơn trong việc sử dụng nguồn lực tài chính của chính phủ. Đồng thời, quá trình mua sắm trực tuyến cũng tiết kiệm thời gian và chi phí so với cách thức truyền thống.

Trao đổi dữ liệu điện tử (Electronic Data Interchange – EDI)

Trao đổi dữ liệu điện tử là quá trình truyền tải thông tin từ máy tính gửi sang máy tính nhận thông qua các phương tiện truyền thông điện tử. Qua EDI, các quy trình phức tạp như đơn đặt hàng, vận đơn, yêu cầu báo giá, báo cáo nhận hàng và các tài liệu kinh doanh khác được xử lý nhanh chóng. Điều này giúp chính phủ tiết kiệm thời gian, chi phí và tránh sai sót. Hơn nữa, EDI còn đảm bảo mức độ bảo mật cao.

Tra cứu, cập nhật thông tin qua mạng

Chính phủ sử dụng Internet và dịch vụ trực tuyến để cung cấp thông tin kịp thời và nhanh chóng cho người dân và doanh nghiệp trên toàn quốc. Thông qua mạng, người dùng có thể tra cứu và cập nhật thông tin về văn hóa, kinh tế, chính trị, xã hội, chủ trương chính sách nhà nước và hướng dẫn thủ tục hành chính.

Chính phủ điện tử tại Việt Nam

Trong những năm gần đây, tại Việt Nam, Đảng và Chính phủ đã luôn quan tâm và coi trọng việc triển khai xây dựng Chính phủ điện tử, đặc biệt trong việc cung cấp dịch vụ công trực tuyến cho người dân và doanh nghiệp. Việt Nam đã đạt được những thành tựu quan trọng và đã có sự chuyển biến trong nhận thức về Chính phủ điện tử, hướng tới Chính phủ số, nền kinh tế số và xã hội số. Quá trình này đã đảm bảo sự kết nối giữa công nghệ thông tin và cải cách hành chính, với trung tâm là người dân và doanh nghiệp.

Theo Báo cáo Chính phủ điện tử của Liên hợp quốc năm 2022 (E-Government Survey 2022), Việt Nam đứng ở vị trí thứ 86 trong số 193 quốc gia thành viên của Liên hợp quốc và vị trí thứ 6 trong khu vực Đông Nam Á, sau Singapore, Malaysia, Thái Lan, Brunei và Indonesia. Việt Nam đã liên tục tăng hạng từ vị trí 99 lên vị trí 86 trong giai đoạn từ 2014 đến 2020.

Đầu năm 2023, Bộ Thông tin và Truyền thông ban hành Chỉ thị 01/CT-BTTTT về định hướng phát triển ngành Thông tin và Truyền thông trong năm 2023 và giai đoạn 2024-2025. Chỉ thị này tập trung vào cuộc cách mạng số của quốc gia, do ngành Thông tin và Truyền thông chủ trì xây dựng và triển khai, với mục tiêu phát triển Chính phủ số, kinh tế số và xã hội số, đồng thời tạo ra các doanh nghiệp công nghệ số mạnh mẽ cho Việt Nam vươn ra thế giới.

Mục tiêu đến năm 2025 là đưa Việt Nam vào top 50 quốc gia trên thế giới về Chính phủ điện tử; đạt tỷ lệ hồ sơ trực tuyến toàn diện 80%; thực hiện 860 triệu giao dịch qua nền tảng, tích hợp và chia sẻ dữ liệu quốc gia; đạt tỷ lệ cung cấp dữ liệu mở 100% từ các cơ quan Nhà nước.

Kết luận

Xây dựng chính phủ điện tử, hướng tới chính phủ số, nền kinh tế số, xã hội số và phát triển bền vững là mục tiêu của nhiều quốc gia trên thế giới chứ không chỉ riêng Việt Nam. Để đạt được mục tiêu này, Việt Nam cần có quyết tâm và nỗ lực của cả hệ thống chính trị, xây dựng và triển khai mô hình lãnh đạo và quản trị mới, nhằm tận dụng sức mạnh và sự phát triển nhanh chóng của công nghệ số.