DAO (Decentralized autonomous organization) là gì?

DAO là viết tắt của Decentralized Autonomous Organization, là tổ chức tự trị phi tập trung. DAO được vận hành dựa trên các quy tắc được mã hóa bằng hợp đồng thông minh trên Blockchain, cho phép các thành viên tham gia vào các quyết định và hoạt động của tổ chức một cách minh bạch và dân chủ. DAO không có cấu trúc quản lý hoặc ban giám đốc điển hình, mà được vận hành bởi cộng đồng và các thuật toán.

DAO hoạt động nhờ các smart contract, là những thỏa thuận được lập trình để thực thi khi các điều kiện được đáp ứng. Các smart contract sẽ tiếp nhận và xử lý các thông tin bên ngoài và thực hiện các hành động tương ứng. Quy tắc hoạt động của DAO được hình thành dựa trên cơ chế bỏ phiếu từ cộng đồng. Mỗi thành viên trong DAO có quyền biểu quyết cho các đề xuất liên quan đến tổ chức. Các đề xuất có nhiều phiếu tán thành sẽ được thực hiện. Toàn bộ quá trình này được ghi lại trên Blockchain một cách công khai và không thể thay đổi.

DAO không phụ thuộc vào một cá nhân hay tổ chức nào, mà do cộng đồng quản lý và điều hành. Điều này giúp giảm thiểu rủi ro về sự kiểm soát, lạm dụng hay sai sót của con người.

DAO cho phép mọi người có thể kiểm tra được các giao dịch, quyết định và hoạt động của tổ chức. Điều này giúp tăng niềm tin, sự hợp tác và khả năng giải quyết tranh chấp trong DAO.

DAO có thể thích ứng với nhiều lĩnh vực khác nhau, từ tài chính, đầu tư, giải trí, cho đến xã hội, văn hóa, truyền thông. DAO cũng có thể mở rộng quy mô và phạm vi hoạt động một cách dễ dàng, bằng cách kết nối với các DAO khác hay sử dụng các token để tạo ra sự gắn kết giữa các thành viên.

Đặc điểm nổi bật của DAO

Quyền quyết định dựa trên cổ phần hoặc Token 

Trong DAO, các thành viên có quyền quyết định dựa trên số cổ phần hoặc token mà họ sở hữu trong tổ chức. Các cổ phần hoặc token này thể hiện sự đóng góp, lợi ích và trách nhiệm của các thành viên đối với DAO. Tất cả thành viên có thể sử dụng cổ phần hoặc token để biểu quyết cho các đề xuất, nhận phần thưởng hoặc chia sẻ lợi nhuận từ DAO. Bên cạnh đó, cổ phần hoặc token cũng có thể được mua bán, trao đổi hay tặng cho người khác, tạo ra một thị trường cho DAO.

Minh bạch và công bằng trong quyết định 

Trong DAO, mọi quyết định đều được công khai và minh bạch trên blockchain. Điều này giúp các thành viên có thể kiểm tra được các thông tin, dữ liệu và lý do liên quan đến các quyết định. Đồng thời, các quyết định cũng được thực hiện một cách công bằng, dựa trên số phiếu tán thành của cộng đồng, không bị ảnh hưởng bởi ý chí cá nhân hay nhóm lợi ích nào.

Tự động hóa quá trình quản lý thông qua hợp đồng thông minh 

Trong DAO, các hoạt động và giao dịch của tổ chức được tự động hóa thông qua các hợp đồng thông minh. Các hợp đồng thông minh là những thỏa thuận được lập trình để thực thi khi các điều kiện được đáp ứng. Từ đó, giúp giảm thiểu chi phí, thời gian và sai sót trong quá trình quản lý, cũng như tăng cường tính an toàn và tin cậy của DAO.

Lợi ích và thách thức của DAO

Lợi ích

DAO cho phép các thành viên có quyền tham gia vào các quyết định và hoạt động của tổ chức, không bị phụ thuộc vào một cá nhân hay tổ chức nào. Điều này dẫn đến quản lý dân chủ hơn, tôn trọng ý kiến và lợi ích của cộng đồng. DAO cũng khuyến khích sự hợp tác, sáng tạo và đổi mới trong tổ chức, tạo ra nhiều giá trị hơn cho các thành viên và xã hội.

DAO giúp giảm chi phí và thời gian quản lý bằng cách tự động hóa các hoạt động và giao dịch thông qua các hợp đồng thông minh. Điều này giúp tiết kiệm được nhiều chi phí cho việc thuê nhân sự, văn phòng, luật sư, kế toán,… cũng như thời gian cho việc xử lý các vấn đề phức tạp, tranh chấp hay sai sót trong quản lý. DAO cũng giúp tăng hiệu suất và năng suất làm việc của tổ chức, tạo ra nhiều lợi nhuận hơn.

DAO cho phép mọi quyết định đều được công khai và minh bạch trên Blockchain. Điều này giúp các thành viên có thể kiểm tra được các thông tin, dữ liệu và lý do liên quan đến các quyết định. Đồng thời, các quyết định cũng được thực hiện một cách chính xác, dựa trên số phiếu tán thành của cộng đồng, không bị ảnh hưởng bởi ý chí cá nhân hay nhóm lợi ích nào. DAO cũng giúp tăng niềm tin, sự hợp tác và khả năng giải quyết tranh chấp trong tổ chức.

Thách thức

DAO gặp nhiều vấn đề pháp lý khi hoạt động trong các khu vực có khung pháp lý khác nhau.DAO có thể không được công nhận là một tổ chức hợp pháp, không có quyền sở hữu tài sản, không có trách nhiệm pháp lý đối với các bên thứ ba, không có cơ chế giải quyết tranh chấp hay bảo vệ quyền lợi của các thành viên.DAO cũng có thể bị coi là một hình thức trốn thuế, rửa tiền hay tài trợ cho các hoạt động phi pháp. DAO cần có sự hỗ trợ và thích nghi từ các cơ quan nhà nước, các luật sư và các tổ chức xã hội để tạo ra một môi trường pháp lý thuận lợi cho DAO.

DAO dựa trên các hợp đồng thông minh để tự động hóa các hoạt động và giao dịch của tổ chức.Tuy nhiên, các hợp đồng thông minh có thể có những lỗi, sai sót hay thiếu sót khi được lập trình hay triển khai dẫn đến người dùng sẽ nghi ngờ về mức độ tin cậy của hợp đồng thông minh. Không những thế, các lỗi này có thể dẫn đến những hậu quả nghiêm trọng như mất mát tài sản, vi phạm quyền lợi của các thành viên hay bị tấn công bởi các hacker. DAO cần có những biện pháp kiểm tra, sửa chữa và nâng cấp liên tục các hợp đồng thông minh để đảm bảo tính an toàn và tin cậy của DAO.

DAO hoạt động trên Blockchain, một công nghệ được coi là an toàn và bảo mật.Tuy nhiên, DAO vẫn có thể bị tấn công bởi các hacker hay các bên xấu khác. Những kỹ thuật tấn công như 51% attack, Sybil attack hay DDoS attack có thể làm ảnh hưởng đến tính toàn vẹn, minh bạch và phi tập trung của DAO. Do đó, DAO cần có những biện pháp bảo vệ và phòng ngừa các cuộc tấn công này như sử dụng các giao thức an ninh cao, tăng cường khả năng chống lại sự thay đổi của blockchain hay thiết lập các cơ chế khôi phục khi xảy ra sự cố.

Các ví dụ thực tế về DAO

Những thành công của DAO

Một trong những ví dụ thành công nhất về DAO là Bitcoin, một loại tiền điện tử phi tập trung được quản lý bởi cộng đồng người dùng. Bitcoin không có một cơ quan trung ương nào điều hành, mà dựa trên một giao thức mã nguồn mở và một hệ thống blockchain để ghi lại các giao dịch. Bitcoin cho phép người dùng có thể gửi và nhận tiền một cách an toàn, nhanh chóng và rẻ hơn so với các phương tiện truyền thống. Bitcoin cũng tạo ra một thị trường tiền điện tử sôi động, thu hút nhiều nhà đầu tư và doanh nghiệp.

Một ví dụ khác về thành công của DAO là MakerDAO, một nền tảng tài chính phi tập trung trên blockchain Ethereum. MakerDAO cho phép người dùng có thể vay tiền ảo DAI bằng cách đặt cọc các tài sản kỹ thuật số khác làm bảo đảm. DAI là một loại tiền ổn định, có giá trị bằng với đô la Mỹ, được sử dụng để thanh toán, giao dịch hay tiết kiệm. MakerDAO được quản lý bởi cộng đồng người dùng thông qua các hợp đồng thông minh và các token MKR. MakerDAO giúp tạo ra một hệ sinh thái tài chính phi tập trung, minh bạch và linh hoạt.

DAO gặp vấn đề

Bên cạnh những thành công của mình thì DAO cũng có những vấn đề phát sinh và gây ra những hậu quả khá nghiêm trọng. Một trong những ví dụ nổi tiếng về DAO gặp vấn đề là The DAO, một quỹ đầu tư phi tập trung được xây dựng trên Blockchain Ethereum vào năm 2016. The DAO cho phép người dùng có thể gửi tiền ảo ETH để nhận token DAO, sau đó sử dụng token này để biểu quyết cho các dự án khởi nghiệp được đề xuất. The DAO đã thu hút được hơn 150 triệu USD từ hơn 11.000 nhà đầu tư trong vòng 28 ngày. Tuy nhiên, vào tháng 6 năm 2016, The DAO đã bị hacker tấn công và đánh cắp được khoảng 50 triệu USD từ quỹ. Sự kiện này đã gây ra nhiều tranh cãi và khủng hoảng trong cộng đồng Ethereum, dẫn đến việc phải chia tách Blockchain thành hai phiên bản: Ethereum và Ethereum Classic.

Một ví dụ khác là Dash, một loại tiền điện tử phi tập trung được xây dựng trên Blockchain Bitcoin vào năm 2014. Dash có mục tiêu làm cho các giao dịch Bitcoin nhanh hơn, rẻ hơn và bảo mật hơn. Dash được quản lý bởi cộng đồng người dùng thông qua các node chủ (masternode), là những máy tính chạy phần mềm Dash và có thể bỏ phiếu cho các đề xuất liên quan đến Dash. Tuy nhiên, Dash cũng gặp nhiều vấn đề về tính minh bạch, công bằng và an toàn. Một số vấn đề bao gồm: việc phát hành tiền ảo không rõ ràng, việc sử dụng thuật toán băm không an toàn, việc bị kiểm soát bởi một nhóm nhỏ các node chủ, việc thiếu sự tham gia của cộng đồng trong quyết định. Dash cũng phải cạnh tranh với nhiều loại tiền điện tử khác có cùng mục tiêu

DAO trong tương lai

DAO và tương lai của quản lý tổ chức

DAO là một hình thức quản lý tổ chức mới mẻ, đột phá và tiềm năng. DAO có thể giải quyết được nhiều vấn đề của các tổ chức tập trung truyền thống như thiếu minh bạch, lạm quyền, hiệu quả thấp, chi phí cao hay khó thích ứng với thay đổi. Do đó, DAO có thể tạo ra nhiều giá trị mới cho các thành viên như sự tự do, sự cộng tác, sự sáng tạo hay sự công bằng.

Tuy nhiên, DAO cũng đang phải đối mặt với nhiều thách thức và hạn chế như vấn đề pháp lý, tin cậy, an toàn, bảo mật hay thiếu nhân hóa. DAO cần có sự hỗ trợ và thích nghi từ các bên liên quan như nhà nước, luật sư, nhà khoa học hay người dùng để có thể phát triển bền vững và hiệu quả.

Trong tương lai, DAO có thể trở thành một xu hướng quản lý tổ chức phổ biến và phát triển trong nhiều lĩnh vực khác nhau như tài chính, giáo dục, y tế, nghệ thuật hay xã hội. DAO có thể mang lại nhiều lợi ích cho cộng đồng và xã hội như tăng cường tính dân chủ, khuyến khích sự đổi mới hay giảm thiểu các rủi ro và mâu thuẫn.

Cách các tổ chức hiện tại có thể chuyển đổi thành DAO

Các tổ chức hiện tại có thể chuyển đổi thành DAO bằng cách áp dụng các công cụ và kỹ thuật của DAO vào hoạt động của mình. Có rất nhiều công cụ và kỹ thuật để khởi tạo và vận hành một DAO on-chain, bao gồm: Tally, Colony, DAOstack, Aragon, Syndicate, JigstackDAO, Idavoll.DAO, Upstream và SuperDAO. Các công cụ này giúp người dùng có thể tạo ra các hợp đồng thông minh để tự động hóa các hoạt động và giao dịch của tổ chức. Các công cụ này cũng cho phép người dùng có thể biểu quyết cho các đề xuất liên quan đến tổ chức.

Ngoài ra, các tổ chức hiện tại cũng có thể áp dụng các công cụ và kỹ thuật để đánh giá và thưởng cho các thành viên có đóng góp cho tổ chức. Một số công cụ và kỹ thuật phổ biến là: Rabbit Hole, GuildXYZ, Sourcecred, Govrn, Coordinape, Dework và Notion. Những công cụ này giúp người dùng có thể nhận phần thưởng token và điểm kinh nghiệm khi thực hiện nhiệm vụ trên nền tảng. Và giúp người dùng có thể quản lý công việc và tài nguyên của tổ chức một cách hiệu quả.

Các công nghệ và xu hướng mới có thể ảnh hưởng đến DAO

Các công nghệ và xu hướng mới có thể ảnh hưởng đến DAO bao gồm: Web 3.0, NFT, DeFi, AI và VR/AR. 

Web 3.0 là phiên bản mới của internet, cho phép người dùng có thể truy cập vào các dịch vụ phi tập trung, minh bạch và an toàn hơn. NFT là một loại token không thể trao đổi được, đại diện cho một tài sản kỹ thuật số duy nhất. DeFi là viết tắt của Decentralized Finance, là một hệ sinh thái các dịch vụ tài chính phi tập trung trên blockchain. AI là viết tắt của Artificial Intelligence, là một lĩnh vực khoa học máy tính liên quan đến việc tạo ra các máy và phần mềm có khả năng học hỏi và suy luận. VR/AR là viết tắt của Virtual Reality và Augmented Reality, là các công nghệ cho phép người dùng có thể trải nghiệm một thế giới ảo hay thực tế mở rộng.

Các công nghệ và xu hướng mới này có thể mang lại nhiều cơ hội và thách thức cho DAO. Những cơ hội mà DAO có thể đạt được như tăng cường sự kết nối và cộng tác giữa các thành viên DAO, tạo ra nhiều loại giá trị mới cho DAO, mở rộng phạm vi hoạt động và ảnh hưởng của DAO, nâng cao khả năng tự học và tự điều chỉnh của DAO. Và cũng không thể tránh khỏi những thách thư về đối mặt với sự cạnh tranh và đe dọa từ các tổ chức khác, đảm bảo tính an toàn và bảo mật của DAO, giải quyết các vấn đề pháp lý và đạo đức liên quan đến DAO, duy trì sự nhân hóa và gắn kết trong DAO.

Kết luận

DAO có nhiều ưu điểm so với các tổ chức tập trung truyền thống như tính minh bạch, công bằng, hiệu quả, linh hoạt và tiết kiệm chi phí. DAO cũng có thể tạo ra nhiều giá trị mới cho các thành viên như sự tự do, sự cộng tác, sự sáng tạo hay sự công bằng. Bên cạnh đó, DAO cũng đang phải đối mặt với nhiều thách thức và hạn chế như vấn đề pháp lý, tin cậy, an toàn, bảo mật hay thiếu nhân hóa. Do đó DAO cần có sự hỗ trợ và thích nghi từ các bên liên quan như nhà nước, luật sư, nhà khoa học hay người dùng để có thể phát triển bền vững và hiệu quả.

Trong tương lai, DAO có thể trở thành một xu hướng quản lý tổ chức phổ biến và phát triển trong nhiều lĩnh vực khác nhau như tài chính, giáo dục, y tế, nghệ thuật hay xã hội. Từ đó, có thể mang lại nhiều lợi ích cho cộng đồng và xã hội như tăng cường tính dân chủ, khuyến khích sự đổi mới hay giảm thiểu các rủi ro và mâu thuẫn.

Theo cá nhân tôi, DAO là một khái niệm rất thú vị và tiềm năng. Tôi tin rằng DAO có thể mang lại nhiều giải pháp mới cho các vấn đề hiện tại của các tổ chức tập trung. Tôi cũng mong muốn được tham gia vào một DAO phù hợp với sở thích và kỹ năng của mình.

Tuy nhiên, tôi cũng nhận thấy rằng DAO không phải là một loại hình tổ chức hoàn hảo. DAO cũng có những điểm yếu và khó khăn cần được khắc phục. Tôi hy vọng rằng trong tương lai sẽ có nhiều công nghệ và xu hướng mới để giúp DAO trở nên an toàn và hiệu quả hơn. Tôi cũng mong rằng sẽ có nhiều người dùng có ý thức và trách nhiệm cao khi tham gia vào DAO.

Tham khảo thêm các trường hợp ứng dụng Blockchain

Nguyễn Đức Trường

CEO tại Geneat Software, là người luôn muốn tối ưu các vấn đề cuộc sống bằng công nghệ, mình tin rằng các giải pháp phần mềm phải hữu ích, thiết thực và nên được dễ dàng tiếp cận bởi tất cả mọi người.